Bygging nýs Landspítala hagkvæm til lengri og skemmri tíma
Hátt í þrír milljarðar króna sparast árlega í rekstri Landspítala ef ráðist verður í fyrirhugaðar nýbyggingar og starfsemin þar sameinuð við Hringbraut. Þetta er meginniðurstaða norska ráðgjafafyrirtækisins Hospitalitet AS en ítarleg skýrsla þess kom út í síðustu viku. Aðferðafræðin er hin sama og fyrirtækið hefur beitt við mat á öðrum svipuðum framkvæmdum á Norðurlöndum.
Í skýrslunni er stuðst við spár Hagstofu Íslands um þróun mannfjölda og aldursdreifingu þjóðarinnar til ársins 2025. Einnig eru notaðar rauntölur um rekstur og starfsemi LSH árið 2010 og þær framreiknaðar út frá ofangreindum spátölum Hagstofunnar. Þannig var metið hvert nauðsynlegt umfang þjónustu LSH verður árið 2025 – hvort sem ný bygging kemur til eða ekki. Rekstrarkostnaður var einnig metinn fyrir sama tímabil, annars vegar út frá nýrri byggingu við Hringbraut en hins vegar miðað við að ekki verði af þeirri byggingu og starfsemin verði áfram í núverandi húsnæði sem þegar er orðið dýrt í rekstri og mun verða enn dýrara vegna sívaxandi þarfar á viðhaldi og endurbótum.
Til að meta afköst eða framleiðni (umfang þjónustu miðað við hvert stöðugildi starfsmanns) voru norræn sjúkrahús notuð til viðmiðunar. Framleiðni var skoðuð annars vegar miðað við núverandi aðstæður og hins vegar miðað við að framleiðni aukist með nýrri byggingu eins og raunin er á norrænu samanburðarsjúkrahúsunum.
Hagræðing greiðir upp byggingarkostnaðinn
Þessi samanburður á rekstrarkostnaði og afköstum við mismunandi aðstæður leiddi í ljós að lækka má rekstrarkostnað Landspítala um 2,6 milljarða króna á ári með því að sameina starfsemina í nýrri byggingu við Hringbraut. Lækkunin stafar fyrst og fremst af betri nýtingu mannafla en einnig sparast flutningskostnaður og leiga. Þessi lækkun samsvarar um 7,7% af áætluðum rekstrarkostnaði LSH árið 2011. Það er í ágætu samræmi við þá lækkun á rekstrarkostnaði sem ætla má að nýbyggingar sjúkrahúsa hafi í för með sér samkvæmt erlendum sérfræðingum (heimild: Utredning av fremtidig bemanning og driftsökonomiske konsekvenser – Nytt universitetssykehus i Trondheim. Ernst&Young 26. mars 2003).
En hér er ekki einungis um skammtímahagræðingu að ræða – norsku sérfræðingarnir gengu skrefinu lengra og skoðuðu nettó núvirði (net present value, NPV) slíkrar fjárfestingar til ársins 2050 að teknu tilliti til kostnaðar við nýbygginguna. Með nettó núvirði (NNV) er átt við heildarábata umfram heildarkostnað verkefnis yfir tiltekið tímabil, þar sem tekið hefur verið tillit til fjármagnskostnaðar með því að afvaxta (núvirða) vænt fjárstreymi (bæði tekjur og gjöld) á hverjum tíma.
Samkvæmt skýrslunni er nettó núvirði þessarar fjárfestingar um 2,3 milljarðar króna (miðað við 3% vexti) – þ.e. þegar tekið hefur verið tillit til byggingarkostnaðar, rekstrarkostnaðar við nýtt húsnæði og hagræðingar af nýrri byggingu (lægri rekstrarkostnaður, meiri afköst). Þetta þýðir í raun að hagræðing af hinni nýju byggingu greiðir upp byggingarkostnaðinn og gott betur.
Nýbygging mun hagkvæmari
Nettó núvirði þess að reka LSH áfram án nýbyggingar er hins vegar verulega neikvætt eða sem nemur 25 milljörðum króna. Ef gert er ráð fyrir 6% vöxtum er NNV nýbyggingar neikvætt um 11,6 milljarða króna en NNV óbreytts húsnæðis neikvætt um 18,5 milljarða króna!
Þannig að jafnvel miðað við þessi óhagstæðari vaxtakjör er verulega hagkvæmara að ráðast í byggingaframkvæmdir en að reka sjúkrahúsið áfram við núverandi aðstæður. Munurinn er svo mikill að verulegar forsendubreytingar þarf til að nýbyggingin verði óhagkvæmari en óbreytt ástand. Þar sem svo mikið er í húfi hafa hinir erlendu sérfræðingar lagt mat á áhrif ýmissa óvissuþátta sem fylgja framkvæmd af þessi tagi. Gerð er góð grein fyrir þeim niðurstöðum í skýrslunni en í stuttu máli má segja að jafnvel að teknu tilliti til þessarar óvissu er hagræðingin af nýrri byggingu veruleg bæði til lengri og skemmri tíma.
Nýbyggingar grundvöllur frekari hagræðingar
Það er athyglisvert að niðurstöður þessarar skýrslu eru í meginatriðum samhljóða eldra hagkvæmnimati sem tvö norsk ráðgjafafyrirtæki gerðu á nýbyggingu LSH við Hringbraut snemma árs 2009. Aðferðafræði þeirrar greiningar var gerólík þeirri nálgun sem sérfræðingar Hospitalitet notuðu. Frá því fyrri greiningin var unnin hefur LSH hagrætt verulega í sínum rekstri og aukið framleiðni sína, bæði hvað varðar mannafla og rekstrarkostnað. Það var því sannarlega þörf á því að endurmeta hagræði af nýrri byggingu eins og nú hefur verið gert.
Við núverandi aðstæður er ljóst að ekki er unnt að hagræða meira eða auka framleiðni á Landspítala. Landspítali mun eiga mjög erfitt með að takast á við þau miklu verkefni sem aukin þjónustuþörf, m.a. vegna öldrunar þjóðarinnar, hefur í för með sér. Með nýrri byggingu getur sjúkrahús allra landsmanna hins vegar enn lækkað rekstrarkostnað sinn og áfram boðið góða og örugga þjónustu öllum þeim er hennar þarfnast.
Hér hefur eingöngu verið fjallað um hagræna þætti varðandi nýja byggingu LSH. Auk þeirra hefur nýbyggingin augljós áhrif á aðbúnað sjúklinga, aðstandenda og starfsfólks. Erfitt er að leggja hagrænt mat á þau áhrif en til eru góðar heimildir á því sviði (sjá til dæmis www.planetree.org).